Ülkemizde uygulanan çocukluk çağı ulusal aşı takvimi

Ülkemizde T.C Sağlık Bakanlığı Çocukluk Çağı Ulusal Aşı takvimi en son olarak 2020 yılında güncellenmiştir. Bu aşıları özetleyelim;

1. Hepatit B Aşısı: Hepatit B virusu, hepatit (karaciğer iltihabı) tablosuna yol açan bir virustur. Ülkemizde çocukluk çağı ulusal aşılama takvimi kapsamında 1998 yılından beri uygulanan Hepatit B virüs aşısı, hepatit B virusunun yol açabileceği karaciğer yetmezliği, siroz, karaciğer kanseri gibi ciddi tablolardan korumaktadır. Aşılama şeması doğum (0. ay), 1.ay ve 6.ay olmak üzere 3 dozdan (0,1,6.aylar) oluşmaktadır. Hepatit B aşılamasına başlanılması için bebeğin vücut ağırlığının 2000 gr ve üzerinde olması gereklidir. Hepatit B virüs pozitif olan annelerden doğan bebeklere doğum ağırlığına bakılmaksızın aşı ile birlikte ilk 12 saatte hepatit B virus immunglobulin (HBIG) de uygulanmaktadır. İnaktif olan aşı, kas içine enjeksiyon yöntemi ile uygulanır. Aşıya bağlı yan etkiler hafif ve geçicidir. Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, ağrı, halsizlik, uyaranlara karşı aşırı hassasiyet, ateş, ishal-kusma aşıya bağlı en sık görülen yan etkilerdir.
2. Verem (BCG, tüberküloz) aşısı: Tüberküloz aşısının rutin aşılama programından çıkarılması için hastalık sıklığının 100,000’de 5’in altına düşmesi gerekmektedir. Dünya Sağlık Örgütü 2021 yılı verilerine göre ülkemizde tüberküloz sıklığı 100,000’de 16 olarak bildirilmiştir. BCG aşısı, ülkemizin rutin aşılama takviminde 2.aydasol omuz bölgesine cilt içine (subkutan) olarak uygulanmaktadır. Henüz tüberküloz aşısı yapılmamış olan üç aylıktan büyük çocuklarda cilt testi (PPD) yapılarak sonucuna göre aşı kararı alınır. Aşının yan etkileri azdır. En sık yan etkiler boyun ile koltuk altında lenf bezi büyümesi ile bölgesel apse oluşumudur. Aşı sonrası 6-8 hafta içinde bir yara oluşur ve ardından iyileşerek kalıcı iz bırakır. Aşı sonrası kalıcı iz oluşmaması, aşının tekrarlanması gerektiği anlamına gelmemektedir.
3. DaBT-İPA-Hib Aşısı: Ülkemizde genişletilmiş bağışıklama programı (GBP) çerçevesinde 2008 yılından beri difteri, boğmaca, tetanoz, H.influenza ve inaktif polio aşısı; beşli aşı olarak 2,4,6. ve 18.aylarda kas içine enjeksiyon şeklinde uygulanmaktadır. Diğer aşılar ile birlikte fakat farklı bölgelerden uygulanabilir. Aşıya bağlı yan etkiler sıklıkla hafiftir ve enjeksiyon bölgesinde şişlik, kızarıklık, ağrı, ateş, uyku hali veya uykusuzluk, huzursuzluk, ishal ve iştah kaybıdır. Ciddi yan etkiler çok nadirdir ve 40°C üzeri ateş, nöbet, sürekli ağlama şeklinde görülür. Bu durumda en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.
4. Konjuge Pnömokok Aşısı: Pnömokok bakterisi zatürre, orta kulak enfeksiyonu, sinüzit, menenjit ve kan dolaşımında enfeksiyon gibi önemli enfeksiyonlara yol açabilmektedir. Ülkemizde 7-valanlı pnömokok aşısı uygulamasına 2008 yılında başlanılmış, 2011 yılında ise daha yüksek koruyuculuğa sahip 13-valanlı aşı uygulamasına geçilmiştir. Aşı 2.,4. ve 12. aylarda kas içine uygulanır. Aşının yan etkileri hafiftir. Ateş, alerjik reaksiyon, kas ağrısı, aşı uygulama yerinde şişlik, kızarıklık ve ağrı şeklinde görülebilir.
5. Kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) Aşısı: Üçlü karma aşı olan KKK aşısı; kızamık, kızamıkçık ve kabakulak enfeksiyonuna karşı koruyucudur. Ülkemiz rutin aşı takviminde kızamık aşısı 12. ay ve 4 yaşında yapılmaktadır. Ayrıca kızamık sıklığının arttığı dönemlerde 9.ayda da ek doz kızamık aşısı önerilmektedir. Bu bağlamda ülkemizde 2019 yılından beri güncel aşılama 9.ay, 12. ay ve 4 yaşında olmak üzere toplam 3 doz olarak uygulanmaktadır. Ayrıca, kızamık olduğu bilinen bir kişiyle temas eden ve 2 dozdan az aşılaması olan 6 aylıktan büyük bireylere koruma amaçlı temastan sonraki ilk 72 saat içinde kızamık aşısı yapılması önerilmektedir. KKK aşısı, diğer aşılar ile birlikte uygulanabilir ancak enjeksiyon yoluyla yapılan canlı aşılar (su çiçeği, BCG) ile aynı gün yapılmazsa, aralarında 4 hafta bırakılmalıdır. Kızamık aşısının yan etkileri hafiftir. En sık yan görülen etkiler enjeksiyon yerinin etrafında şişlik, kızarıklık ve ısı artışıdır. Aşı uygulandıktan 5-10 gün sonra ateş ve döküntü de görülebilir.
6. DaBT-İPA aşısı: Difteri, boğmaca, tetanoz ve inaktif polio enfeksiyonuna karşı koruyucu olan dörtlü karma aşı 4 yaşında kas içine uygulanmaktadır. Aşıya bağlı yan etkiler sıklıkla hafiftir. Aşı yerinde ağrı, şişlik, kızarıklık, ateş, huzursuzluk ve iştahsızlık görülebilir.
7. Ağızdan çocuk felci aşısı (OPA): Poliomiyelit, daha çok çocukları etkileyen ve bulaştırıcılığı yüksek olan polio virüsün sinir sistemine saldırması sonucu oluşan, ciddi komplikasyonları bir hastalıktır. Ülkemizde beşli karma ve dörtlü karma aşıların içinde inaktif polio aşısı da bulunmaktadır ve enjeksiyon şeklinde uygulanmaktadır. Ağız yoluyla uygulanan bir canlı virüs aşısı olan oral polio aşısı ise 6. ve 18. aylarda yapılmaktadır. Ülkemizde son polio vakasına 1998 yılında rastlanılmış, Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2002 yılında duyurulan polionun eradike edildiği bölgeler listesine arasına ülkemiz de eklenmiştir. Ancak dünyada polio enfeksiyonunun halen bulunduğu bölgeler olduğu için birçok ülke gibi ülkemizde de inaktif aşılama ile birlikte ağızdan aşılamanın da yapılmasına devam edilmektedir. Aşıya bağlı görülen nadir bir yan etki paralizi (felç) olup ilk dozdan sonra 750,000’de 1, ikinci dozdan sonra ise 2,4 milyon dozda bir sıklıkta görülmektedir.
8. Tetenoz-difteri (Td) Aşısı: Ülkemizde beşli ve dörtlü karma aşılar ile birlikte toplam 5 doz olarak uygulanan tetanoz ve difteri aşılarının 6. dozu 8. sınıfta (13 yaş) uygulanmaktadır. Aşının yan etkileri hafiftir. Ateş, baş ağrısı, baş dönmesi, kas ağrısı, halsizlik ve aşı yerinde şişlik, ağrı, kızarıklık, ısı artışı görülebilir.Aşının her 10 yılda bir tekrarlanması gerekmektedir.
9. Hepatit A aşısı: Hepatit A virüsü, hepatite yani karaciğer dokusunun iltihabına yol açan bir virüstür. Ağız yoluyla ve yakın temas yoluyla bulaşır.Sıklıkla yakınmasız veya hafif seyretse de, %0,5 oranında ölümcül seyredebilir. Hepatit A aşılaması ülkemizde GBP kapsamında 2012 yılından beri uygulanmaktadır. Aşı 18. ve 24. aylarda olmak üzere 6 ay ara ile 2 doz kas içine enjeksiyon şeklinde uygulanır. Koruyuculuğu %100’e yakındır. Diğer aşılar ile birlikte uygulanabilir. Aşıya bağlı yan etkiler hafiftir ve aşı yerinde şişlik, kızarıklık, ısı artışı, ağrı, ateş, baş ağrısı ve halsizlik şeklindedir. Nadiren anafilaksi denilen ciddi alerjik reaksiyona neden olabilir.
10. Su çiçeği aşısı: Su çiçeği (varisella) direkt temas ve solunum yolu ile bulaşan, içi sıvı dolu kabarcıklarla seyreden çok bulaşıcı bir viral döküntülü hastalıktır. Seyri sıklıkla hafiftir ancak nadiren beyin dokusu iltihabı (ensefalit), zatürre, bakteriyel cilt enfeksiyonları ve kanama tablosuna neden olabilir. Hastalıktan korunmanın kesin yolu aşılamadır. Ülkemizde suçiçeği aşılaması 2013 yılından beri GBP çerçevesinde 1 yaşında cilt içine enjeksiyon şeklinde uygulanmaktadır. Aşının yan etkileri hafiftir. Ateş, halsizlik, hafif döküntü ve aşı yerinde şişlik, ağrı ve kızarıklık görülebilir.

Alltaki fotoğraf: T.C Sağlık Bakanlığı Aşı Portalı